1.

Analizując praktykę pisania fanfików i osadzając ją w środowisku członków kultury internetowej, powinniśmy otrzymać odpowiedzi na wiele nurtujących pytań. Co się objawia w szerzej rozumianych treściach fan fiction? Co mówią one o społeczeństwie i kulturze wytwórców i użytkowników? Jaka jest skala ich produkcji? Jak ująć w rozważaniach aspekt technologiczny, estetyczny, kompozycyjny, społeczny i prawny fanfikcji? Odpowiedzi nie da się ograniczyć do konstatacji, że skoro istnieją współczesne technologie (komputer z dostępem do sieci), to generowanie fan fiction przychodzi automatycznie. Podobnie jak fotografia zamieszczona na fotoblogu, także fanfik wydaje się być czymś, co Krzysztof Olechnicki określa „śladem egzystencji w kruchym i niestabilnym świecie”, zatem aspekt humanizujący także będzie towarzyszył procesowi tworzenia. Ów wzgląd na „element ludzki” z pewnością konstruuje kolejną serię pytań na przykład o przyczyny pisania. [...]

Obserwując działanie fan fiction, dostrzeżemy w nim formę usieciowionego ekshibicjonizmu, praktykowanego ekstrawertyzmu w połączeniu z promocją własnej twórczości [...]. Czy ów ekskribicjonizm jest zjawiskiem jednorodnym, czy wielonurtowym? A personalizując przedmiot namysłu, czego prace fanów chcą od adresatów? Kategorię odbiorcy zaprezentowano w rozdziale drugim. Fanfik bywa skierowany do osób anonimowych, przypadkowych, niekiedy konkretnych, jeśli osadzony jest w określonym fandomie. Dlaczego fanfiki w ogóle znajdują czytelników? Jak zasłużyć na uznanie w ich oczach? Co mówią o odbiorcach opinie zostawiane pod tekstami? Jak przez system komentarzy budowane jest poczucie wspólnoty? Jakim sposobem dochodzi do wygenerowania ulubionych motywów w fikcji fanowskiej? Jaki jest ich dalszy los? Jakie reguły rządzą zamieszczaniem amatorskiej produkcji tekstowej w Internecie? Jeżeli zaś prace fanów niosą wartości estetyczne, to jak je oceniać?

2.

Cyberkultura ma unikatowy język analizy i interpretacji. Prawdopodobnie do dzieł powstających pod jej przewodnictwem nie można nawet przykładać narzędzi opisu stosowanych przy badaniu literatury, chociaż poszukuje się literackości w fenomenie blogów, a także dopasowuje się kategorie teoretycznoliterackie (narracja, postać, schemat) do opisu gier komputerowych. Kultura ta kreuje własne dzieła i konwencje badawcze, bowiem łączy w sobie i praktyczne dokonania artystów, wynalazców, techników, „aktywistów hakerskich”, i działalność wszystkich zajmujących się badaniem, opisem, dyskursywną refleksją nad nowymi technokulturowymi zjawiskami. Często zresztą te dwa aspekty działalności łączą się ze sobą, co widać na przykładzie strategii wielu artystów, będących jednocześnie konstruktorami-badaczami oraz teoretykami cyberkultury.

Nowa scena komunikacyjna, a co za tym idzie literacka, to wynik pomnożenia masowości przez szybkość. Właśnie jej bogaty repertuar środków nadawczych i odbiorczych pozwala wyłonić się nowym gatunkom (czy może odmianom literatury), ze sztandarowym przykładem hipertekstu oraz z interesującą nas fikcją fanowską. Jak wszystko, co opatrzone etykietką „nowe”, mogą one zmienić postrzeganie świata i wypowiadanie się o nim. [...] Czytamy, burząc i scalając od początku strukturę czasu, przestrzeni, zaprezentowanych charakterów, motywacji, zdarzeń przy użyciu archaicznych narzędzi. W tekście sieciowym wywołujemy „aspekty” mechanicznie na ekranie komputera. Stawiamy na zdarzeniowość odbioru tekstu, czyli nawigujemy w wielu kierunkach, co sprowadza się często do klikania w załączone linki. Polegamy na własnej (wielokierunkowej) percepcji i techne, ponieważ tekst wyświetlający się na ekranie obsługujemy za pomocą klawiatury czy też myszy komputerowej. Zjawisko to mogłoby nosić nazwę ekranizacji (screenizacja) odbioru (e-odbioru). E-czytelnik sam dla siebie uspójnia całość, czyli tworzy akt lektury, dokonując przeskoków, omijając wątki, krążąc po fabularnych rozgałęzieniach.

• • •

Lidia Gąsowska – absolwentka Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, literatury i kultury popularnej XX wieku. Interesuje się nowymi sposobami uczestnictwa w kulturze, fantastyką oraz metodyką nauczania języka polskiego. Autorka artykułów w czasopismach i tomach zbiorowych, współredaktorka książek Mody w literaturze i kulturze popularnej (2011) oraz Tropy literatury i kultury popularnej (2014).

• • •

Kontakt w sprawie egzemplarzy recenzenckich: ewelina.sasin@ha.art.pl

• • •

Więcej o książce Fan fiction. Nowe formy opowieści Lidii Gąsowskiej w katalogu wydawniczym Korporacji Ha!art

Fan fiction. Nowe formy opowieści w naszej księgarni internetowej