Na niektóre zaproszenia jesteśmy obojętni. Zapominamy o nich natychmiast. Są też jednak takie, o których pamiętamy. Krążą po naszych głowach i przenikają nasze myśli. Gdy jednak chodzi o zaproszenie do grupy, idea krąży już nie w jednym, ale w kilku umysłach. Skoro ta idea pozostaje w nich otwarta, można ją podjąć i przetwarzać. Zaproszenie do dyskusji nad konfliktami przy wytwarzaniu wiedzy należy do właśnie tego typu zaproszeń. Konflikty bowiem są dla nas prawdziwie żywotnym problemem.

Próbowaliśmy podejść do tej kwestii od strony naszych doświadczeń grupowych. Mówiąc wprost, spróbowaliśmy wypunktować spory, do których dochodziło w czasie realizacji naszego projektu. Zaklasyfikowaliśmy je w formie schematu do trzech kategorii:
1.    nasze relacje z logiką Uniwersytetu Państwowego,
2.    nasze relacje z logiką Uniwersytetu Rynkowego,
3.    relacje zawiązywane w ramach naszego projektu tak długo, jak dotyczyły one podejmowania się zakładów, których stawką było wytwarzanie instytucji związanych z wiedzą i myślą.
W ten sposób staraliśmy się uczynić z naszej analizy strategiczne narzędzie, pewien zasób dla samego projektu. Jednocześnie nie przestajemy stawiać jej pod znakiem zapytania, modyfikować czy rewidować. Z tego powodu niniejszy tekst, z konieczności stanowi jedynie niewielką część naszej dyskusji.
Z drugiej strony czytelnik zauważy, że nie przedstawia on świadectwa czy kroniki doświadczeń Uniwersytetu Eksperymentalnego z 2006 roku. Znacznie owocniejsze wydaje nam się zaproponowanie pewnych tez do wstępnej dyskusji, które dostarczą zarazem wyjaśnienia tego, co wydarzyło się do tej pory.

Uniwersytet Eksperymentalny i Uniwersytet Państwowy: konflikty

Uniwersytet Eksperymentalny ani nie pozostaje obojętny względem Uniwersytetu Państwowego, ani też nie zajmuje się wyłącznie konfrontacjami z nim. Rezyduje w ramach innej logiki. Jego aktywność przypomina raczej exodus niż obozowanie. Nim staje się kwestią ideologiczną, dotyka specyficznego problemu dostępności zasobów.
Przykład piqueteros, choć nie we wszystkich swoich aspektach, pomaga nam wyjaśnić relację, jaka łączy nas z Uniwersytetem Państwowym. Nie chcemy walczyć o stanowiska akademickie, nie chcemy przejąć centrów studenckich. Chcemy zdobyć zasoby umożliwiające naszemu projektowi samosterowność. Uniwersytet może przyswoić dorobek dowolnego myśliciela, ale o wiele trudniejsze wydaje się przyswojenie działań i form dyskusji opartych na współuczestnictwie. Wydaje się zatem, że nasze „pole kontaktu” z Uniwersytetem Państwowym może obejmować aktywność pisarską i czytelniczą, ale nie sposoby zarządzania. Wiele kosztuje nas, na poziomie jednostkowym i grupowym, znalezienie w Uniwersytecie Państwowym zasobów koniecznych dla naszego projektu, ale jednocześnie gramy z instytucją i nieustannie w nią uderzamy. Stawką, o która walczymy jest oderwanie uniwersyteckiej domeny wymian społecznych od zasad państwa i rynku po to, aby wkomponować ją w inne procesy społeczne, w celu wytwarzania i organizacji życia.

Uniwersytet Eksperymentalny i Uniwersytet Rynkowy: konflikty

Ponieważ w epoce merkantylnej wszystko, co nie jest samosterowne, jest albo odsuwane, albo wchłaniane przez rynek, naszym celem jest ukartowanie takiego kontraktu/kontaktu członków Uniwersytetu Eksperymentalnego, który przekroczyłby tę merkantylną absorpcję. Obstawanie przy „kontrakcie” z różnymi osobami współdzielącymi to doświadczenie tylko uwypukla fakt, że stawka, o którą gramy jest stawką polityczną. Chcemy być niczym maszyna włączająca wszystkich zaangażowanych w Uniwersytet Eksperymentalny w procesy społecznej samoorganizacji.
Jeśli stawiamy na działania oparte na współuczestnictwie, nasz zakład służy wówczas za platformę łącząca różne punkty produktywnej samoorganizacji, która obligatoryjnie wiedzie nas ku przeformułowaniu procesów samokształcenia. Uniwersytet Eksperymentalny i Uniwersytet Rynkowy wytwarzają dwa równoległe obszary zarządzania zasobami Uniwersytetu Państwowego. Konflikt z Uniwersytetem Rynkowym przejawia się zatem nie tyle w odbieraniu mu zasobów, jak to ma miejsce w wewnętrznej przestrzeni Uniwersytetu Eksperymentalnego. Cała nasza strategia opiera się na podmiotowości, która zamieszkuje Uniwersytet Eksperymentalny. Podmiotowość, którą wytwarza Uniwersytet Rynkowy to podmiotowość konsumujących studentów. Gdy próbujemy zerwać z merkantylnymi sposobami życia, które są również naszym udziałem, rodzi się możliwość ustanowienia relacji nowego typu.

Uniwersytet Eksperymentalny: konflikty

Nasze przedsięwzięcie sytuuje nas w centrum konfliktu pomiędzy starymi a nowymi konfiguracjami organizacyjnymi, których elementem spajającym jest produkcja wiedzy i jej relacja z innymi polami społecznymi. Stawkę w tej grze stanowi polityczna produktywność wiedzy i myśli, w związku z tym właśnie ją przyjęliśmy za horyzont przy opracowywaniu strategii. Nie istnieje żadna uprzywilejowana przestrzeń praktyk Uniwersytetu Eksperymentalnego, podobnie jak nie są uprzywilejowane same te praktyki. Jego doniosłość tkwi w politycznej wydolności kreowania i wzmacniania przestrzeni decyzji dotyczących wszystkich istotnych wymiarów naszej egzystencji. Uniwersytet Eksperymentalny stara się działać jako przestrzeń troski, poruszania, łączenia – a nie przestrzeń samoodniesienia. W naszym projekcie mieszczą się dwa typy ruchów poznawczych: z jednej strony staramy się wypracować różnorodne definicje, specyficzną sygnaturę, z drugiej jednak – rozwijać myśl skoncentrowaną nie tyle tematycznie, co problemowo.
Twierdzimy, że chodzi nie tylko o podporządkowanie tematyki problemowi, ale też o nieustanne podważanie i przedefiniowywanie samej logiki tego podporządkowania. Staramy się o taką konceptualizację wiedzy, która mogłaby posłużyć nam jako narzędzie myślenia o naszych realiach życiowych oraz środek interweniowania w nie. Fakt, że taka forma wiedzy może zaistnieć na nieskończenie wiele sposobów, daje nam możność pomyślenia, że nieustanne innowacje są w zasięgu każdej grupy. Sam język daje się wyobrazić jako materiał, do którego istoty należy zdolność wytwarzania nieznanych dotąd połączeń. Na bazie tych połączeń można rozwijać nowe typy ruchów myśli i działań, wykraczające poza repertuar codziennych schematów.
Jeśli tradycyjne wolne uniwersytety (cátedras libres)[1] budują hierarchiczne podziały między tymi, którzy wiedzą, a tymi, którzy nie wiedzą, między aktywistami eksperymentalnymi i nieeksperymentalnymi, Eksperymentalny Uniwersytet opiera się na innych założeniach: „wszyscy zaangażowani w projekt współdzielą problem, co oznacza, że sami nieustannie stają się problemami”. Dziś sądzimy, że debata wewnątrz, przeciwko czy poza uniwersytetem musi uprzywilejować aspekty poznawcze, metodologiczne i integracyjne.
Czy instytucja wytwarzająca wiedzę może być definiowana tylko przez tę triadę? Absolutnie nie. Są to tylko niektóre tropy definicyjne. Instytucja to także zarządzanie, przede wszystkim – zarządzanie tymi trzema wymienionymi elementami.
Zarządzanie warunkuje od wewnątrz logiki wytwarzania wiedzy. Nie jest ono zewnętrzne względem wytworów: historyczność jest częścią ich istoty.
Co mieliśmy na myśli mówiąc o „zasobach uniwersytetu”? Skoro jednym z naszych zadań jest dociekanie natury naszej kolektywności (samej możliwości jej zaistnienia, warunków, które musi znosić i kształtów, które przybiera), to wiemy, że „zasób nie jest nigdy tylko zasobem”. Mówiąc wprost: istotą każdego zasobu jest bycie zatrutym jabłkiem. Ta ambiwalencja wiedzie nas do nieustannego zapytywania o polityczną przydatność zasobów.

przełożyła Anna Wojczyńska

[1] Cátedras libres [wolne uniwersytety] – otwarte przestrzenie uniwersyteckie tworzone zazwyczaj przez grupy studenckich aktywistów, zorganizowane w tradycyjny sposób: aktywni nauczyciele, bierni studenci itp.

• • •

Edufactory – spis tekstów