Wiersz losowy, zwłaszcza w polszczyźnie, nigdy nie będzie hitem. Nasi przedwojenni awangardziści raczej rzadko zabawiali się w Wybornego Trupa. Światowy internet aż kipi od generatorów wierszy, polska sieć dostarcza zaledwie kilku. Winna temu złożona gramatyka i niska łączliwość wyrazów.

Wyciąganiu słów z kapelusza muszą, jeszcze bardziej w języku polskim, towarzyszyć jakieś reguły. Polska poezja generatywna będzie zatem raczej pseudo-losowa niż losowa. Jeśli uprzemy się przy czysto losowym wierszu dadaistycznym, efekt będzie mocno chropowaty. Oto wynik programu Dada Poetry Generator, "dokarmionego" pierwszymi strofami Skowytu Allena Ginsberga:

mego zapadniętymi paląc wypacykowanych Paterson,
najlepsze szaleństwem, głodne w w bieliźnie
po chłodnym promiennym łykali terpentynę w
ciemnościach na dachach czynszówek, którzy niegolonych pokojach,
w promiennym w ścianą, których lub
pradawnego promiennym Laredo Alley, swe

Losowość może doskonała, ale sens mocno poturbowany. Szum dominuje nad melodią. 95 procent dadaizmu, 5 procent surrealizmu. Ten ostatni poszukiwał w losowości niespodziewanych zestawień. Czysta losowość, nie wykluczając cudowności surrealistycznej, nie jest w stanie jej kultywować. Dlatego generatory poezji proponują amatorom zabaw ze słowem, a la Paris 1922, pewne reguły. Polski program Poeta, solidnie i z namysłem wykonany generator, którego celem jest tworzenie wierszy, "które się nie rymują, ale pisane są poprawną polszczyzną", wprowadza rygor składniowy i proponuje posegregowanie zasobów losowych w oddzielne grupy: rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, przysłówki oraz dwa zbiory zatytułowane "inne" (np. zaimki) oraz "retoryczne". Ta ostatnia kategoria dostarcza wierszowi pewnych trwałych, powtarzających się zwrotów, dzięki czemu - przy dłuższym majsterkowaniu w kodzie - możemy stworzyć wiersz o dość mocnym kręgosłupie. Oto Skowyt Ginsberga po przejściu przez Poetę:

Jak kolejki obłoku
W nędzy łachmanach wylano
Wracali!
Podłączeni przy pomocy błyskawicy umysłu!

Marli za obłęd
Jak czaszki wody jestem spragniony
Wylano dachy miast
Marli z marihuany

Chuja marli w mnie
Czaszki nasłuchując o świcie
On jak błyskawicy umysłu
Brodę kopano

Obłoki włóczące się między mną i kimś
Z Kanady wracali w nędzy łachmanach
Arkansas paląc w transie
Nie odsłaniali nigdy podłączenia

Program Poeta dotrzymuje swoich obietnic. Sposób, w jaki manipuluje wyjściowym zasobem słownikowym, jest dużo bardziej przyjazny polszczyźnie. Możliwe jest też określenie końcówek fleksyjnych, w jakich pozwolimy się pojawić każdemu z wyrazów z osobna. Mimo iż autorzy pomylili rzeczownik z czasownikiem i to temu ostatniemu każą się odmieniać przez przypadki, po wygładzeniu stylistycznym i gramatycznym możemy uzyskać intrygujący, mało zaszumiony tekst, który po wielokrotnych próbach i błędach dostarczy nam niejednej perełki, i który może się przydać zarówno w poezji, jak i w prozie. Spójrzmy choćby na ostatnią z przytoczonych strof, która podpowiada na przykład takie oto zdanie: "obłoki włóczące się między mną a kimś, wracającym w łachmanach z Kanady przez Arkansas, palącym w transie marihuanę". Wiele zależy oczywiście od tego, na jakie zdecydujemy się źródło, co będzie pożywką dla algorytmu losowego. Jak mówią angielscy audiofile: rubish in - rubish out (gniot na wyjściu - gniot na wejściu). Jeśli na wejściu mamy kiepski tekst, ogólnie kojarzony z grafomanią, jak na przykład młodopolskie smęty i odmęty, które zdominowały standardową wersję Poety w trybie "domyślnym", "grafomańskim" i "miłosnym" (możliwy jest jeszcze tryb "ziomalski", najbardziej udany, produkujący gotowe teksty dla rodzimych hip-hopowców) to na wyjściu nie będzie cudów, lecz gniot do potęgi:

Wystarczyło jednak zamienić Micińskiego i Peję na Ginsberga, by efekty było dużo ciekawsze. Można sobie zatem wyobrazić, że początkujący poeta stworzy słownik złożony ze swoich własnych wierszy i to one będą przez tekstowy syntezator modulowane. Z kolei miłośnik określonego stylu dokarmiać będzie komputer wybranymi zasobami swoich ulubionych autorów. Oczywisty pożytek generator mógłby też dostarczyć poważnemu historykowi literatury. Gdyby generatorowi podsunąć słownik oparty na całej twórczości Mickiewicza, można by analizować zderzenia słów wieszcza w niespotykanych dotąd kontekstach.

Sporym minusem Poety jest niemożność określenia długości frazy. Stąd biblijny wers Ginsberga przybiera dziwaczną formę wiersza emocyjnego, tonicznego. Wydaje się jednak, że skupieni wokół Derbeth Site autorzy są otwarci na sugestie autorów. Warto zatem próbować, tym bardziej, że dobre, bo polskie.

Na horyzoncie pojawił się ostatnio - i wykonał brawurowy, efektowny wiraż - nowy generator poezji. Stworzony przez programistów Wolnych Lektur Leśmianator zaskakuje niecodziennymi dla generatorów, nawet w skali globalnej, rozwiązaniami. O tym jak Leśmianator radzi sobie z zasobami poetyckimi portalu Wolne Lektury oraz o losowości schwytanej w ryzy programu Word Connection Muse, na przykładzie raz jeszcze Skowytu Ginsberga, w następnym felietonie.

• • •

Dada Poetry Generator:
http://www.poemofquotes.com/tools/dada.php

Program Poeta:
http://derbeth.w.interia.pl/poeta

• • •

Mariusz Pisarski - (urodzony w 1973 r.) krytyk, tłumacz, dziennikarz. Pracował w “Czasie Kultury” i radiu ESKA. Twórca pisma Techsty, o literaturze i nowych mediach. Publikował m.in w "Dekadzie literackiej", "Kulturze", "art.papierze", "Kulturze Popularnej", "Czasie Kultury", "Machinie", w "Slavia Occidentalis", "Homo Communicativus", anglojęzycznym "Cybertext Yearbook" oraz w książkach o e-literaturze, jak "Liternet", "Liternet.pl", "e-Polonistyka", "Tekst (w) sieci". Promotor i producent literatury hipertekstowej. Mieszka w Londynie.