Niż

Pierwsze polskie wydanie legendarnej powieści kontrkultury lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, książki napisanej w 1968 roku przez Krzysztofa Niemczyka - kultową postać krakowskiego środowiska artystycznego, przedstawiciela awangardy, wszechstronnego artystę, pisarza, malarza, performera i sytuacjonistę - wraz z książką o jego życiu pod redakcją Anki Ptaszkowskiej - profesor historii sztuki w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Caen (1983-2003), jednej z założycielek galerii Foksal, tłumaczki Deborda - przyjaciółki nieżyjącego już pisarza i niestrudzonej popularyzatorki jego twórczości.

Napisana w 1968 roku "Kurtyzana i pisklęta" to ostatnia z wielkich powieści, ujmująca w surrealistycznej konwencji groteskową wizję rzeczywistości polskiej lat sześćdziesiątych. Główna bohaterka, kurtyzana - monstrum kobiecości, luksusowa kokota przedwojennego typu, a zarazem współczesne wcielenie Fausta - podpisuje pakt z demonicznym profesorem - jej dawnym kochankiem, obecnie reżimowym naukowcem - i zostaje wtłoczona w komunistyczną rzeczywistość, w której zmaga się ze swoimi antagonistami - z jednej strony z uczonym protektorem, uosabiającym demoralizujący wpływ wszelkiej władzy, a z drugiej pisklętami, czyli „awangardą społeczną”, której obraz został stworzony przez Niemczyka na podstawie quasi-socjologicznych obserwacji w środowisku hipisów krakowskich. Donkiszotowska walka kurtyzany staje się więc również walką o ocalenie własnego ja, konfrontowanego nieustannie z maskami narzucanymi każdej indywidualności w społeczeństwie spektaklu. Powieść Niemczyka zestawiana była z działami Witkacego, Schulza, Gombrowicza, Mrożka, a nawet z "Boską komedią" Dantego. Zanurzona bez reszty w świecie literackich aluzji, mitologicznych odniesień, skrząca się żywym, ale i niepozbawionym goryczy humorem, napisana wartkim, acz nieco manierycznym stylem - pozostaje oryginalnym dziełem znakomicie korespondującym ze skandalizującym życiem jej autora.

Jej pierwszymi czytelnikami i wielbicielami byli między innymi Tadeusz i Maria Kantorowie oraz Henryk Stażewski, który sfinansował przepisanie rękopisu Niemczyka. Mimo że wydanie francuskie powieści (1999) spotkało się z entuzjastyczną oceną krytyków i czytelników, książka Niemczyka ukazuje się w Polsce dopiero teraz, niemal czterdzieści lat od napisania i trzynaście lat po śmierci autora.

'Traktat o życiu Krzysztofa Niemczyka na użytek młodych pokoleń" pod redakcją Anki Ptaszkowskiej gromadzi dokumenty i świadectwa życia autora "Kurtyzany" - anielsko-demonicznej postaci, która na trwale wpisała się w krajobraz krakowskiego (i nie tylko) krajobrazu artystycznego, niespiesznie przechadzającego się po krakowskim Rynku z parą kartonowych skrzydełek u ramion.

Ptaszkowska ukazuje wszystkie fazy życia Niemczyka - od heroicznej uwertury lat sześćdziesiątych, kiedy Niemczyk był jedną z najoryginalniejszych postaci środowiska artystycznego, blisko związaną z kręgami Galerii Foksal i Galerii Krzysztofory oraz Tadeusza i Marii Kantorów, z którymi łączyła go wieloletnia przyjaźń, przez apogeum artystycznego życia na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, słynne happeningi, które wprawiały w osłupienie mieszkańców Krakowa, przez konflikt z Kantorem, który zaważył na całym dalszym życiu Niemczyka, wyrzucając go na margines, przez czasy legendarnej nielegalnej piwiarenki na Brackiej, hotelu dla gołębi, który uczynił ze swego mieszkania na Retoryka, aż po samotną śmierć w krakowskim szpitalu.

Książka ta jest świadectwem istnienia artysty - ikony niezależności, który z własnego życia stworzył fascynującą opowieść w osobliwy sposób łączącą losy ludzi, obyczajów, historii i polityki - postaci na wskroś awangardowej, choć przekornie mocno zakorzenionej w tradycji, będącej intuicyjną emanacją artystycznego ducha, a mimo to zadziwiającej konsekwencją i bezkompromisowością. Niemczyk wadził, przeszkadzał, niepokoił, drążył szczelinę w ściśle skodyfikowanej rzeczywistości.

"Nie myślcie, że jakiekolwiek społeczeństwo byłoby zdolne go zaakceptować" - powiedział kiedyś o Niemczyku Kantor.

• • •

Krzysztof Niemczyk - (1938-1994) pisarz, malarz, sytuacjonista, samobójca społeczny.

• • •

Anka Ptaszkowska - (urodzona w 1935 r.) krytyczka i historyczka sztuki, współzałożycielka Galerii Foksal, tłumaczka między innymi "Społeczeństwa spektaklu" Guy Deborda.

• • •

Kurtyzana i pisklęta, czyli Krzywe zwierciadło namiętnego działania albo inaczej Studium chaosu / Traktat o życiu Krzysztofa Niemczyka na użytek młodych pokoleń, pod redakcją Anki Ptaszkowskiej w naszej księgarni internetowej