Niż

Praga niszczona powodzią. Dworce pełne narkomanów, pijaków, „lumpów”. Brudne wnętrza pociągu pospiesznego relacji Praga – Wrocław. Szpital psychiatryczny. Kaleki i niedoskonały świat przedstawiony Błędu i jego mieszkańcy: postaci o złamanych życiorysach i traumatycznych doświadczeniach. Główny bohater, Krzysztof (o polsko brzmiącym nazwisku Warjak), botanik-amator i hodowca orchidei, jest również przemytnikiem cennych i zagrożonych gatunków kwiatów. W ramach ostatniego zlecenia otrzymuje zadanie przetransportowania z Japonii do Europy szczególnej rośliny…

Błąd (cz. Chyba), wydany w 2011 r. przez praskie wydawnictwo Lipnik, powstał na kanwie powieści Marka Šindelki. W stosunku do literackiego pierwowzoru znacznie zmodyfikowano tu strukturę czasową, zrezygnowano z pewnych wątków, wprowadzono nowe postaci. Komiks, podobnie jak powieść, rozwija się nielinearnie, łącząc ze sobą różne warstwy czasowe, z których stopniowo czytelnik składa przebieg fabularny całości.

Błąd oferuje jednak coś jeszcze ponad trzymający w napięciu horror (nawiązujący do japońskich opowieści grozy z epoki Edo). Autorzy stawiają nam również pytania o status ontologiczny rzeczywistości, stosunek między trzeźwością i psychodelicznym transem, snem a realnością, świadomością i nieświadomością. Granice między owymi kategoriami zostają sproblematyzowane także dzięki niezwykłej grze kontrastem i onirycznym motywom fabularnym.

W warstwie graficznej, za którą odpowiadali Matěj Lipavský i Pure Beauty, Błąd inspiruje się street artową techniką czarno-białego, „szablonowego” graffiti. Krytycy czescy wskazują również na powiązania z twórczością Jaromíra 99 (autor komiksów o Aloisym Neblu), Franka Millera (Batman, Sin City) i malarstwem Michala Singera.

• • •

Błąd we wciągający i intrygujący sposób łączy w jednym ciągu narracyjnym elementy i wzorce różnych gatunków: trzymający w napięciu kryminał, romantyczną love story, powieść przygodową i prozę oniryczną, osnutą wokół rozkwitających, fantazyjnych wizji. (...) Wszystko rozgrywa się tutaj w negatywie, jakby w nieustannej, nocnej poświacie, z której wyłaniają się blade i wyniszczone twarze prześladowanych bohaterów oraz autonomiczna i niezależna „twarz” rośliny. (...) Kolejne strony płyną melancholijnie, jak podziemna rzeka, milczące ostrzeżenie. Przed czym? Błąd udziela jasnej odpowiedzi: przed jednowymiarowością naszego rozumu, przed definitywnym przekonaniem, że człowiek jest panem świata, w którym żyje.

Radim Kopáč, „Mladá Fronta Dnes”, 22.8.2011 r.

• • •

Autor przekładu: Arkadiusz Wierzba

• • •

• • •

Recenzje i artykuły powiązane:

• "Lampa": Przemysław Zawrotny o "Błędzie"
• "Przegląd": Łukasz Grzesiczak o "Błędzie"
• kulturalnie.waw.pl: Adam Berlik o "Błędzie"
• "Pro Arte": Kinga Gąska o "Błędzie"
• mnichhistorii.blogspot.com: Jan Sławiński o "Błędzie"
• artpapier.com: Natalia Kaniak o "Błędzie"
• sztukater.pl: Uleczka38 o "Błędzie"
• dybuk.wordpress.com: Maciej Gierszewski o "Błędzie"
• magazynobsesje.pl: Agnieszka Pohl o "Błędzie"
• czasnakomiks.blogspot.com o "Błędzie"
• ksiazki.onet.pl: Marcin Kamiński o "Błędzie"
• komiks.blog.polityka.pl: Sebastian Frąckiewicz o "Błędzie"
• introkultura.pl o "Błędzie"
• krytycznymokiem.blogspot.com: Jarosław Czechowicz o komiksie "Błąd"

• • •

O autorach:

Vojtěch Mašek (ur. 1977) – autor scenariuszy komiksowych, artysta, członek grupy Monstrkabaret Freda Brunholda, współautor (z Džianem Babanem) komiksów Sloni v Marienbadu(2004), Za vším hledej doktora Ženu(2006), Poslední chobotango(2008), Pandemonium aneb Dějiny sousedství(2008), Hanka(2009) oraz (z Mášá Bořkovcovą i Markétą Hajską) trylogii komiksowej O přibjehi: Ferko, Keva, Albína(2010).

Marek Šindelka (ur. 1984) – poeta, prozaik, autor powieściStrychnin a jiné básně (2005, nagroda Jiřího Ortena), Chyba (2008), Zůstaňte s námi (2012, nagroda Magnesia Litera).

Matěj Lipavský (ur. 1985) – absolwent AVU (Akademii Sztuk Pięknych), wychowanek prof. Jiřího Stopka. Zajmuje się malowaniem krajobrazów i tworzeniem obiektów.

Pure Beauty – pseudonim Pure Beauty to najkrótszy możliwy manifest bądź wyraz przekonań młodej graficzki; interesuje się street-artem i komiksem. Swoje prace dokumentuje na stronie pure-beauty.cz

• • •

Tłumaczenie sfinansowano ze środków Ministerstwa Kultury Republiki Czeskiej.