„Šaman” (1976) to jedna z najbardziej znanych, obok powieści „Invalidní sourozenci” („Kalekie rodzeństwo”), i najbardziej cenionych powieści w dorobku Bondy’ego, wydana po raz pierwszy w samizdacie, w 1976 r. Akcja tej radykalnej, zaangażowanej społecznie antyutopii z elementami groteski i pornografii rozgrywa się w prehistorycznej wspólnocie neolitycznej przypominającej swoją strukturą totalitarne systemy komunistyczne. Losy starzejącego się szamana, który pełni rolę duchowego przywódcy hordy jaskiniowców, odzwierciedlają przewrotność tamtej epoki. Już I.M. Jirous zauważył, że główny bohater to stylizowany portret samego autora tej książki, który łączy ze sobą elementy samooskarżenia i apologii. Uzupełniający powieść cykl wierszy sprawia, że „Szaman” przekracza granicę między „dydaktyczną epiką a konfesyjną liryką”. Książkę opublikowano po raz pierwszy w nieocenzurowanej wersji dopiero w 2007 r.

• • •

Jako prozaik jestem totalnym inwalidą. Nie potrafię sklecić fabuły. Nie umiem napisać powieści. Nie umiem stworzyć historii, zawiązać intrygi... Dlatego najchętniej umieszczałem akcję na tle historycznym. Na tym mogłem się oprzeć. Każda z tych moich książek, w tym „Szaman”, zajęła mi jakieś 1,5 roku pracy. To była ciężka, mozolna robota.

Egon Bondy

Paraboliczna powieść „Szaman” to jeden z najbardziej cenionych utworów prozatorskich Bondy’ego, według Radima Kopáča, można go uznać za najwartościowszy tekst w dorobku pisarza. W osobie Szamana można dojrzeć samego autora, ale też i innych wpływowych intelektualistów jego pokolenia, tych, którzy po złotych latach sześćdziesiątych nie potrafili obronić swojej kultury i siebie samych przed zaprowadzeniem w kraju moskiewskiego porządku, przed normalizacją.

Zofia Bałdyga

Jak ktoś się chce dowiedzieć jak to było w tamtych czasach, wystarczy, że przeczyta trzy książki: Josepha Conrada „W oczach zachodu”, „Szamana” Egona Bondy'ego i „Biesy” Dostojewskiego. Ale tak naprawdę wszystko jest w „Szamanie”. Bondy był tego świadom. Szaman to tragiczna postać. Geniusz, ale i szaleniec.

Ivan Martin Jirous („Magor”, Plastic People of the Universe)

Bondy zaczyna pisać prozę w latach 70-tych... To są teksty napisane z przymusu, są jak wyznania... Ale są to także teksty z tezą napisane pod kątem konkretnej sprawy... O konotacjach politycznych lub filozoficznych... Odnoszące się do jego prac filozoficznych. To są teksty, według mnie, trochę na marginesie głównych zainteresowań, próby wykorzystania talentu w innych dziedzinach sztuki. Mają charakter quasi-utopii lub antyutopii (…) przesiąkniętych filozofią Indii, średniowiecza, antyku...Te eksperymenty, tworzą według mnie... jedną, ciągle pisaną książkę, którą kończy dopiero śmierć jej autora.

Martin Machovec

„Šaman” to wspaniała i okrutnie mądra książka. Chciałbym, by polski „Szaman” był jej możliwie jak najwierniejszym towarzyszem.

Arkadiusz Wierzba, tłumacz

• • •

Autor przekładu: Arkadiusz Wierzba

• • •

Recenzje i artykuły powiązane:

• Arkadiusz Wierzba - Słowo od tłumacza: 11 powodów, dla których musiałem przetłumaczyć "Šamana" / Posłowie
• popmoderna.pl: Magdalena Jarosik o "Szamanie" Bondy'ego
• wnas.pl: Wojciech Lada o "Szamanie" Bondy'ego
• Xiegarnia.pl: Radek Pulkowski o "Szamanie" Bondy'ego
• "Szaman" Bondy'ego wśród najciekawszych książek 2012 roku wg Wirtualnej Polski, radiowej Trójki, e-splot.pl i OknoLiteratura.pl
• Audio: polskieradio.pl (Dwójka): Arkardiusz Wierzba i Leszek Engelking o "Szamanie" Bondy'ego
• "Gazeta Wyborcza": Mariusz Szczygieł poleca "Szamana"
• Foto: Premiera "Szamana" Egona Bondy'ego w Czułym Barbarzyńcy

• • •

Egon Bondy (własc. Zbyňek Fišer, ur. 20.I.1930 w Pradze, zm. 9.IV.2007 r. w Bratysławie) – poeta, prozaik, tłumacz, dramaturg, filozof, performer, jeden z nieznanych publicznie sygnatariuszy Karty 77; radykalnie antykomunistyczny marksista, legenda czeskiej kontrkultury – współtwórca samizdatowego wydawnictwa „Půlnoc”, członek licznych podziemnych organizacji lewicowych, autor dwóch rozpraw filozoficznych, za które uzyskał w 1967 r. stopień doktora (Csc.); ogromną popularność zyskał dzięki rockowym aranżacjom swoich wierszy zrealizowanym przez grupę Plastic People of the Universe na czele z jej słynnym frontmanem – I. Jirousem (płyta: „Egon Bondy’s Happy Hearts Club Banned”); po 1989 r. oskarżony o współpracę z StB odbył wiele podróży zagranicznych; w 1993 w proteście przeciwko aksamitnej rewolucji zamieszkał na stałe w Bratysławie i przyjął słowackie obywatelstwo. Wybrane dzieła E. Bondy’ego. Poezja: „Zápisky z počátku let sedmdesátých” (1972), „Sbírečka” (1974), „Mirka” (1975). Powieści: „Invalidní sourozenci” (1974), „Nepovídka” (smz. 1983), „Cybercomics” (1997), „Šaman”, (1976). Dramaty: „Nic jsem si nemyslel” (1968), „Otec v restauraci aneb Žerty stranou otče!” (1969), „Ministryně výživy”. Eseje i rozprawy filozoficzne: „Otázky bytí a existence” (1967), „Útěcha z ontologie. Substanční a nesubstanční model v ontologii” (1967); „Buddha” (1968).

• • •

Arkadiusz Wierzba (ur. 1985) – tłumacz języka czeskiego pracujący w branży od 3 lat, recenzent, copyrighter, ghostwriter, inwalida notorycznie szykanowany przez polski system (NFZ, państwo polskie, ZUS, przyjaciele-katolicy), który porzucił ostatecznie na rzecz systemu czeskiego, absolwent polonistyki na UJ w Krakowie, autor opublikowanej pracy dyplomowej o R. Wojaczku ("Dwugłos w sprawie tradycji", „WIELOGŁOS” nr 1/2007), teksty zamieszczał m.in. w Witrynie Czasopism, independent.pl (R.I.P), „Ricie Baum”, „Roczniku Mitoznawczym”, miesięczniku „Znak” (LOL), „Dekadzie Literackiej” (LOL2), „Rozdzielczości Chleba”; samouk, geek, lubi korut, nie jeździ już na wózku, używa worków stomijnych i czytnika Kindle, chory na Leśniowskiego-Crohna i dwubiegunową afektywną. Nad przekładem „Šamana”, który dawniej służył mu jako podręcznik do czeszczyzny, pracuje prywatnie już od kilku lat. Mieszka z żoną w Pradze. Szczęśliwy.

• • •

Patronat medialny:

Czeskie Centrum

Xiegarnia.pl – wszystko o dobrej książce

Czeskie Klimaty

• • •

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego