Dancing Feniks to legenda nocnego Krakowa. Już od samego wejścia przenosimy się w czasy PRL-u – obowiązkowa szatnia, białe obrusy, firanki, sztuczne goździki na stołach i zastawa, której brakuje tylko logo Społem. Do tego eleganccy kelnerzy, zimna wódka w wysokich kieliszkach i zagryzka – śledzik, galaretka z nóżek albo barszcz z krokietem. Wszystko autentyczne, pamiętające jeszcze poprzednią epokę.

Jednak Feniks to nie tylko czasy PRL-u. Lokal, usytuowany w kamienicy zaprojektowanej przez Adolfa Szyszko-Bohusza (projekt wywołał liczne protesty, zwłaszcza w środowisku konserwatywnym), należącej do Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Feniks”, otwarto w 1932 r. W trakcie II wojny światowej został objęty specjalną ochroną i znalazł się na liście miejsc przeznaczonych jedynie dla Niemców, zyskując nową nazwę – Alter Markt¹. Sytuację z przedednia wojny (1938 r.) opisali w swoim kryminale Sekret Kroke Małgorzata i Michał Kuźmińscy. Jeden z głównych bohaterów książki – książę Michaił Mikołajewicz Romanow (z tych Romanowów) – przyprowadza tutaj młodą Żydówkę, Rebekę. W środku daje się wyczuć nastrój wieszczący nadejście wojny, mężczyźni grają w ruletkę lub aktywnie spędzają czas w towarzystwie prostytutek. Na środku sali „para fordanserek tańczyła ogniste tango zachęcana brawami i gwizdami. Stukały podkute obcasy, fruwały pióra we włosach, mignęła podwiązka u kabaretek (…) fordanserki pocałowały się ogniście i porwane w następne tango przez już lekko chwiejących się młodzieńców, odpłynęły w głąb parkietu”².

Nie tylko w czasie II wojny światowej, dancing Feniks był ulubionym lokalem służb mundurowych i wszystkich strzegących z góry ustalonego porządku. Agnieszka Osiecka we wspomnieniach o latach 60. pisze:

Do tego samego okresu odnosi się powieść Stanisława Dygata Disneyland. Główny bohater, pięściarz Marek Arens, zaatakował tam prostytutkę Lolę ps. „Fiat 1100”, a na pomoc ruszyli klienci lokalu nocnego:

Był to zresztą pierwszy raz, kiedy Marek, w trakcie trwania akcji książki, znalazł się w Feniksie. Wcześniej wielokrotnie wspominał, że: „[m]nie nie wypadało pokazywać się w Feniksie czy Cyganerii. Szczególnie po wódce⁵”.

Lokal zyskał sławę miejsca nieobyczajnego zapewne za sprawą odbywających się tam pokazów striptease, które w książce Olśnienie opisuje Zygmunt Greń. Kierownik sali „Tuczywąs przekonywał zapewne młode towarzystwo, że ostatni numer programu wart jest obejrzenia z bliska. W innej sytuacji nigdy by sobie na to nie pozwolił, aby zwracać uwagę gości, iż występy są mało, powiedzmy, konwencjonalne. (…) W mieście szybko rozeszła się wieść o prowokującym erotycznie programie w Feniksie. (…) Dowiedzieli się zapewne o programie, przyszli obejrzeć rewelację, o której szeptało pół miasta, ale z pewnym zażenowaniem, z pozorną obojętnością. (…) Panowie wstali ochoczo, dowcipkowali, śmiali się, ich kobiety, jak powiedziałem, wyglądały na zawstydzone, ale któraż z kobiet nie ulegnie pokusie, by za pośrednictwem innej przedstawicielki swojej płci przyjrzeć się z bliska własnym, dzikim, zwierzęcym instynktom⁶”.

Główny bohater książki, imiennik autora, spędza czas w tym miejscu tocząc długie rozmowy z barmanką, panią Marią, i obserwując bawiących się na sali gości. Książka, która ukazała się w 1992 roku, może być uznana za jedną z pierwszych należących do nurtu „krakowskiego realizmu knajpianego”⁷ – jest tam wszystko, co dla niego charakterystyczne: przesiadywanie w knajpach, pijackie rozmowy przy barze, portret środowiska i wątek miłosny. W notce wydawniczej możemy przeczytać:

Odmienne zdanie o Feniksie mają bohaterowie książki Marianny G. Świeduchowskiej (Marcina Świetlickiego i Grzegorza Dyducha) Katecheci i frustraci: „Siedzieli we trzech. / W restauracji Feniks trwał upiorny dancing. Z konsumpcją. / Światło było purpurowe. A czerń wypełzała zewsząd i pożerała światło. Łapczywie, po chamsku. / Nawet klawiszowiec przypominał Mefista, a szatniarka najohydniejszą z Gorgon”⁹.

Dancing Feniks to jeden z najdłużej funkcjonujących lokali w Krakowie. Zasłynął odważnymi pokazami tanecznymi, które gorszyły konserwatywnych krakowian, ale szeptano o nich chętnie. Choć dziś atmosfera skandalu nie towarzyszy już temu lokalowi, to jednak czas zdecydowanie stanął tutaj w miejscu.

• • •

Czytaj także:

• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (17): Zamykamy lokal
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (16): Dym
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (15): Fikcyjne knajpy
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (13): Singer
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (12): Noworolski, Nowa Prowincja, Jama Michalika...
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (11): Pod Jaszczurami
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (10): Maciej Maleńczuk
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (9): Pod Jemiołą i Miasto Krakoff
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (8): Marcin Świetlicki
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (7): Alchemia
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (6): Ćma barowa
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (5): Piękny Pies
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (4): Drink bar Vis-a-vis
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (3): Pilch w knajpach
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (2): Knajpy Jerzego Pilcha
• Agnieszka Pudełko - Krakowski realizm knajpiany (1): Cafe Szafe

• • •

Agnieszka Pudełko (1989) – ukończyła Zarządzanie w kulturze i Kulturę współczesną w Instytucie Kultury UJ, gdzie obroniła pracę magisterską pt. Krakowski realizm knajpiany – krakowskie knajpy w literaturze po 1989 roku. Obecnie doktorantka nauk o zarządzaniu na UJ. Autorka szlaków literackich http://readingmalopolska.pl/pl/trails.html