Ha!art 59 3/2017

Najntisy

Wśród autorek i autorów: Jakub Baran, Jan Bińczycki, Aldona Kopkiewicz, Steve Naumann, Jakub Majmurek, Kaja Puto, Ziemowit Szczerek i inni.

4 czerwca 1989 roku w Polsce skończył się komunizm, a wszystko, co z nim związane, było od tej pory brzydkie, szare i złe. Na kolanach aktorów transformacji kleciła się nowa ideologia: liberalna demokracja w wydaniu wannabe. Rozpoczęła się epoka koślawego kopiowania wzorców: epoka filmów bandyckich, disco polo i chemii z Niemiec. Epoka, którą tworzyli drobni przedsiębiorcy i mafiozi, a którą kontestowali twórcy i radykałowie. Epoka, w której w Polsce zaczął się internet.

A potem Polska weszła do Unii Europejskiej, ustabilizował się rynek pracy i towarów, a media głównego nurtu zaczęły przebąkiwać o ustawie krajobrazowej. Okazało się, że najntisy były śmieszne, wąsate i nieudane: mit transformacji, jak to z mitami w Polsce bywa, upadł z hukiem. Ich  wpływ na polską współczesność, wydawałoby się, że oczywisty i niepodważalny, zaczął być powoli wypierany. To wtedy ukształtował się obowiązujący do dziś system polityczno-ekonomiczny, to tam należy szukać właściwych korzeni włączenia polskiej kultury do globalnego ciągu imitacji.

O ile poprzedzająca modę na lata 90. fascynacja latami 80. miała charakter ponadlokalny i raczej wyłącznie afirmatywny, tak nostalgia za najntisami jest już bardziej skomplikowana. Być może dlatego, że stanowiły one punkt zwrotny właściwie w każdej sferze życia – od technologii przez popkulturę aż po sytuację polityczną. W każdej z tych sfer zmiana była nie tylko widoczna i natychmiastowo odczuwalna, ale stanowiła również początek innej zmiany.

Dla większości świata zachodniego lata dziewięćdziesiąte traktowane były jako symboliczny koniec historii – kompromisowe zwycięstwo liberalnej demokracji i kapitalizmu. W Polsce historia miała się dopiero zacząć, a skutki dołączenia do niej na tak późnym etapie tłumaczono „społecznymi kosztami”. Dyskusja nad kwestią ich konieczności coraz niżej wisi nad polskim życiem politycznym. I choć Zachód w kolejnej dekadzie miał przekonać się, że żadnego końca historii nie było i być nie mogło, to najntisy były od zawsze dla Polski tak końcem, jak i początkiem, który trzeba na nowo odkryć, żeby wyjaśnić polską nowoczesność. Podskórnie wszyscy wiedzieliśmy, że wszystkie sprzeczności i pstrokatość najntisów nigdzie wraz z upływem lat nie zniknęły, a co najwyżej sprytnie się zakamuflowały.

Być może więc bardziej niż w społeczeństwie postkomunistycznym żyjemy dziś w społeczeństwie postnajntisowym? Każda epoka doczeka się w końcu nostalgicznego przepracowania, ale czy będzie potrafiło ono wyjść poza powierzchowny fetyszyzm; przywiązanie do określonej stylistyki, muzyki, ciuchów? Najntisy instynktownie każą nam olać powierzchowność na rzecz jakiejś bliżej nieokreślonej mitologii. Zupełnie jakby za tym zlepkiem społecznych eksperymentów, politycznych anegdot, dziwacznych fryzur i zużytych „skarbów dzieciństwa” miało genetycznie wiązać się z jakimś sensownym wyjaśnieniem letniej codzienności; sprekaryzowanej, zglobalizowanej i zdigitalizowanej.

Kaja Puto, Jakub Wencel – redaktorzy numeru

• • •

Numer uwolniony! Czytaj online ZA DARMO!

• • •

• • •

Spis treści

• Miłosz Waligórski – Bajka polska
• Aldona Kopkiewicz – O reszcie, która chciała być sobą
• Jakub Majmurek – Blofeld najntisów
• Jan Bińczycki – Przepis na wywar z okresu formatywnego
• Jakub Mejer – Narkotyki w latach dziewięćdziesiątych: historia gazetowa
• Jakub Baran – Out of the blue
• Grzegorz Rzeczkowski – Nie byliśmy kłamcami, byliśmy idiotami
• Jakub Wencel – Owoc żywota twojego je ZUS / ZUS is love, ZUS is live
• Kaja Puto – Janusze
• Kacper Baran – Kto pił wodę Bonaqua?
• Agnieszka Tyman – Pomnik Buraka
• Kaja Łuczyńska – Wideopartyzantka
• Dezydery Barłowski – Polisz pornoland
• Konrad Janczura – Piwnica z psem
• Adam Miklasz – Miećki i byćki
• Ziemowit Szczerek – Sweter z szafy Kurta Cobaina
• Steve Naumann – Krótka historia rozłamu Drezna
• Petar Matović – Przymusowe nostalgie

• • •

• • •

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego